SYLLABUS

                                      BASIS + VERVOLGCURSUS SCHEMATHERAPIE   60 uur

                                                                    VOORJAAR 2018    Periode: 19 februari 2018 t/m 11 juni 2018
                                                                    HOOFDDOCENT: PML MELIS                 
                                                       LOKATIE: PSY-KRACHT, HUYGENSTRAAT 90a KAATSHEUVEL                            
                                                             KOSTEN: € 1950,00

                                                                    

                                                                    VISIE VAN DEZE CURSUS:    

                                                                     

Deze cursus geeft een introductie in het schematherapeutisch gedachtengoed. Het doel van deze cursus Schematherapie (basis en vervolg en surplus schematherapie in groepen en in partner-relatie therapie) is dat cursisten bekend raken met schematherapie in al zijn facetten:

• de theoretische basis van schematherapie en de wetenschappelijke onderbouwing ervan

• de wijze waarop schematherapie kijkt naar persoonlijkheidspathologie en vanuit deze visie een behandelproces aangaat met de cliënt

• casusconceptualisatie vanuit schematherapeutisch perspectief

• fasering van behandeling

• het indiceren voor schematherapie

• het herkennen van disfunctionele schema’s en modi

• de technieken die binnen de behandeling kunnen worden ingezet

  • assessment: opsporen schema’s en modi, o.a. met behulp van vragenlijsten, neerwaartse pijltechniek en imaginatie; maken van het casusconceptualisatie

  • hanteren van de therapeutische relatie: limited reparenting, empathische confrontatie, grenzen stellen en onderzoeken eigen schema’s.

  • experiëntiele technieken: imaginaire rescripting, historisch rollenspel en twee- of meerstoelentechniek

  • cognitieve technieken: hanteren van schemadagboek, historische toets, meerdimensioneel evalueren, taartdiagram, schrijfopdrachten en flashcards.

  • aanleren van nieuw functioneel gedrag: rollenspel, vaardigheden trainen en gedragsexperimenten.

• de context waarbinnen schematherapie kan worden aangeboden: individueel,

         groepsbehandeling, partner-relatie therapie, dagklinische en klinische behandeling.

  De laatste twee bijeenkomsten zijn toegevoegd om expliciet aandacht te besteden aan het werken met schematherapie in groepen en in partner-relatie therapieën. Binnen het 30 uurs basisdeel en het 30 uurs vervolg deel heb ik expliciet niet gekozen voor een verdieping op het gebied van doelgroep. De ervaring als supervisor leert dat 8 cursusdagen nodig zijn om het proces van schematherapie zowel qua interventies als qua therapeutische relatie voldoende te leren beheersen. Aanvullende cursussen, congressen, workshops en supervisie kunnen het kennis- en kunde niveau verder verdiepen. Binnen het aangeboden casusmateriaal zal veel aandacht worden besteed aan de populatie waar de cursisten mee te maken hebben: ambulante en deeltijdbehandeling van mensen met cluster B en cluster C problematiek. Bijeenkomst 9 en 10 hebben wel een specifieke focus. Hierin wordt een eerste aanzet gegeven voor de toepassing van schematherapie binnen groepen en binnen partner-relaties. Vanzelfsprekend is dit een eerste aanzet, te einde en brug te slaan naar vervolgcursussen op dit gebied. Binnen eerdere cursussen bleek dit een expliciete vraag van cursisten, passend bij de werksetting.

  Theorie, oefening en zelf-ervaren van verschillende interventies en benaderingswijzen (therapeutische relatie) van schematherapie vormen de basis-pijlers van deze cursus. Aan het eind van de cursus moet de cursist onder supervisie in staat zijn op zelfstandige wijze een schematherapeutisch behandelproces met een cliënt met persoonlijkheidspathologie aan kunnen en durven gaan. Daarbij moet hij/zij voldoende kunnen reflecteren op zijn functioneren als schematherapeut om binnen intervisie en supervisie aan schematherapie-gebonden vraagstukken te formuleren die de schematherapeutische behandeling verbeteren.

3.Werkvormen

Tijdens de cursus zal gebruik worden gemaakt van verschillende werkvormen:

• Theoretische kennisoverdracht: Binnen de bijeenkomsten zal de grote lijn uit de literatuur worden toegelicht. Dat kan door de docent dan wel door de cursisten worden gedaan. De docent zorgt voor verdieping. Videomateriaal en Casusmateriaal uit de praktijk zullen worden gebruikt om de kennis verder te verdiepen.

• Praktische oefening gericht op het aanleren van technieken en (proces)vaardigheden uit de schematherapie op basis van materiaal van eigen cliënten dan wel cliënt voorbeelden welke door de docent wordt aangedragen. Via videomateriaal of via modeling door de docent zullen technieken worden geïllustreerd, waarna eigen oefening plaatsvindt. Dit kan klassikaal gebeuren of in subgroepen Focus is echter het gezamenlijk leren, vanuit de overtuiging dat leren versterkt wordt door het aanbieden van een variëteit aan oefenmomenten.

• Praktische oefeningen gericht op de eigen persoonlijkheid (schema’s, modi en copingstijlen) en de wijze waarop deze (mogelijk) interfereren met de behandeling van cliënten. Door schematherapeutische kennis en technieken zelf te ervaren zal begrip en vaardigheid worden vergroot.

• Intervisiegroepjes: de opdrachten, verbonden aan de cursus, worden weliswaar individueel gemaakt, maar worden door intervisie-leden bestaande uit medecursisten door feedback voorzien. Deze intervisie-groepjes kunnen ook worden gebruikt om dilemma’s binnen de opdrachten te helpen oplossen. Daarnaast hebben de intervisiegroepjes de functie om je eigen ontwikkeling als schematherapeut te ondersteunen.

• Casuspresentatie: Cursisten presenteren (delen) van hun cliëntcasus ten behoeve van het leren van de groep. Hierin wordt het eigen groeiproces als schematherapeut gedemonstreerd. Hieronder vallen ook de demonstraties in het kader van de toetsmomenten.

• Vraagbaak: Iedere cursusdag zal worden afgesloten met een vraagbaak. Deze vraagbaak is bedoeld voor vraagstukken naar aanleiding van:

  • de bijeenkomst die tijdens de dag onvoldoende aan bod zijn gekomen.

  • de huiswerkopdrachten.

  • de aangeboden stof of oefeningen.

     

    Om de literatuur goed eigen te maken zal gewerkt worden met reflectievragen. Met behulp van deze vragen zal worden gestimuleerd de literatuur kritisch te lezen en bewust te worden van vragen en issues die hieraan verbonden zijn. Dit zal het niveau van de bijeenkomstenverhogen. Dit betekent wel dat de literatuur voor iedere bijeenkomst goed bestudeerd moet worden om aansluiting met het groepsproces te behouden. Natuurlijk is er binnen de bijeenkomsten voldoende gelegenheid tot vragen en verdiepen van kennis en kunde. 

     

    Wat maakt deze cursus bijzonder?

    Inhoudelijk gezien voldoen alle geaccrediteerde schematherapie-cursussen aan de door de vereniging gestelde eisen. In dit opzicht is deze cursus dan ook niet uniek. Hooguit wordt in deze cursus expliciet nagestreefd dat cursisten zelfstandig leren denken vanuit het schematherapeutisch denkkader, en daarmee ook in staat zijn om obstakels tijdens het uitvoeren van behandelingen op zelfstandige wijze op te lossen. Waar mogelijk en nodig zal het leertheoretische gedachtengoed hiervoor worden gebruikt, maar ook de theorievorming rondom hechting. Wat deze cursus wel bijzonder maakt is dat er expliciet gekozen is voor kleine groepen. Vanuit jarenlange ervaring met het doceren van deze schematherapie-cursus, is de overtuiging versterkt dat voor zowel cursisten als cliënten  ‘weten’ niet voldoende is om nieuwe denk- en handelwijzen ook daadwerkelijk te gebruiken in het leven van alledag. Daarom is er in de opzet van deze cursus voor gekozen om te werken met maximaal 8 tot 10 cursisten.  Op deze manier is er ruimte voor iedereen om te oefenen en er specifiek aandacht kan worden besteed aan experientiëel leren. Kleine nuances kunnen een groot verschil kunnen maken. Dit komt de kwaliteit van behandeling ten goede als ook het vertrouwen en werkplezier van de therapeut. Daarnaast geeft het werken met een kleine groep de gelegenheid om het geleerde ook toe te passen op je eigen persoon. Dit heeft als voordeel dat een cursist beter snapt wat interventies teweeg kunnen brengen. Daarnaast is het bewust worden van de eigen schema’s en disfunctionele patronen van het belang om de therapeutische relatie zuiver te kunnen houden en expliciet in te zetten in het veranderproces van de cliënt.

4.Wijze van toetsing

Aangezien deze 60-uurs cursus een samenvoeging is van een basiscursus (30 uur) en een vervolgcursus (30 uur) zal op verschillende facetten gedurende de cursus worden getoetst ten einde de cursus op succesvolle wijze te kunnen afronden:

• Aanwezigheid tijdens de cursus en actieve participatie: van de cursisten wordt verwacht dat ze op alle cursusdagen aanwezig zijn (ook op de twee surplus-bijeenkomsten van bijeenkomst 9 en 10) en dat de literatuur voorafgaand aan de bijeenkomst is bestudeerd. Gekeken zal worden of de cursist zich actief inzet zowel bij de theoretische delen als bij de oefen-onderdelen. Gezien de opbouw van de cursus wordt een 100% aanwezigheid nagestreefd. Wanneer dit door speciale omstandigheden niet kan, moet dit met de docent worden besproken. Gekeken wordt in hoeverre er een opdracht ter substitutie kan worden aangeboden, waarmee de cursist op eigen wijze de gemiste onderdelen zich eigen kan maken. Een dergelijke opdracht zal een vergelijkbare werkdruk hebben als de gemiste tijd aanwezig. Er kunnen nooit meer dan 2 dagdelen op dergelijke wijze worden gecompenseerd. De vervangende opdracht zal altijd een combinatie zijn van een casusconceptualisatie van een cliënt met videomateriaal van de interventie (of interventies) die op het gemiste dagdeel behandeld is.

   

• Casusconceptualisatie: Aan het eind van bijeenkomst 4 moet een schematherapeutische casusconceptualisatie en modusmodel worden ingeleverd in het format zoals dit in de cursus wordt gehanteerd. Ook wordt van de cursist gevraagd de bespreking van de casusconceptualisatie met de cliënt op video vast te leggen, max 5 minuten hiervan te demonstreren in de praktijktoets van de bijeenkomst 5. Om de nadelige invloed van drop-out te voorkomen wordt aangeraden dit voor tenminste twee cliënten te doen. Denk eraan dat de cliënt expliciet toestemming moet geven voor het maken van videomateriaal;  dit dient schriftelijk te zijn vastgelegd.Gedurende de eerste 4 bijeenkomsten en de tijd tussen deze bijeenkomsten zal de cursist hieraan werken. De casusconceptualisatie wordt gebaseerd op een daadwerkelijke casus uit de werksituatie in de praktijk. De beroepscode tav geheimhouding zal hierbij nadrukkelijk moeten worden gevolgd. Er zullen ‘intervisiegroepjes’ worden gevormd waarin de cursist ondersteuning kan vragen van mede-cursisten. Uiteindelijk wordt de casus ingeleverd en bekeken door de docent. Gedurende de eerste 4 bijeenkomsten zullen cursisten worden uitgenodigd om obstakels en vragen ten behoeve van de casusconceptualisatie in de groep te bespreken en de casusconceptualisatie te presenteren. Aan het begin zal van de 5^de bijeenkomst zal iedere cursist de casusconceptualisatie van de betreffende cliënt presenteren en bespreken. De groep wordt uitgenodigd om stimulerende en verhelderende vragen te stellen, dit ter bevordering van het leerproces. 

   

• Praktijktoets: Tijdens de tweede helft van de cursus wordt van de cursist verwacht dat hij/zij actief oefent met het aangeboden materiaal. Cursisten worden expliciet uitgenodigd eigen videomateriaal in te brengen. Met de docenten wordt overlegd wanneer dit passend is. De ochtend van de achtste bijeenkomst vind de praktische toetsing plaats: Cursisten tonen een videofragment van een (gevorderde) schematherapeutische technieken (experientiële technieken: imaginatie met rescripting, stoeltechnieken, empathische confrontatie, limit-setting) toegepast bij zijn/haar eigen cliënt. Verwacht wordt dat de cursist een evenwichtige zelfevaluatie maakt van het getoonde videofagment (met behulp van een standaardformulier) en dat groepsleden en docenten kritisch meekijken en op opbouwende wijze feedback geven. Het gaat niet om een perfecte demonstratie van de techniek; het gaat om een poging daartoe waarbij zelfevaluatie als het belangrijkste lerende element wordt gezien. Iedere cursist krijgt maximaal 20 minuten de tijd. De cursist bepaalt wel (deel van het) videofragment wordt getoond. De demonstratie moet als voldoende worden beoordeeld. Bij de beoordeling wordt gebruik gemaakt van de Therapy Adherence Scale/Schaal voor therapietrouw en competentie van de therapeut.

   

  Door het werken in een kleine groep dat het leerproces van de individuele cursist goed bewaakt kunnen worden. Bij stagnatie of anderszins, zal dit met de cursist worden besproken en zal in gezamenlijkheid worden bezien wat nodig is om het leerproces te versterken. Vanzelfsprekend zal aan het eind van iedere bijeenkomst ruimte zijn voor reflectie op de bijeenkomst en op het eerproces. Na de vierde en na de 8^ste bijeenkomst zal een schriftelijke evaluatie plaatsvinden. Hierin kunnen cursisten enerzijds reflecteren op hun eigen proces, en anderzijds reflecteren op de cursus en op de docent.

   

 

5.Accreditatie

Deze 60 uurs basiscursus is onderdeel van het opleidingstraject tot Schematherapeut (Register Schematherapie). Daarnaast telt het als vervolgcursus in de opleiding tot Cognitief Gedragstherapeut van de VGCt (Vereniging voor Gedragstherapie en Cognitieve Therapie). Dit laatste geldt alleen wanneer de cursist beschikt over een erkende afgeronde 100-uurs cursus Cognitieve  Gedragstherapie. Raadpleeg het regelement van beide verenigingen voor details.

 

6.Instapniveau deelnemers

Deze cursus Schematherapie is geschikt voor iedereen met een afgeronde universitaire opleiding Psychologie, Gezondheidswetenschappen of (Ortho)Pedagogiek. Om voldoende te kunnen profiteren van datgene wat in deze cursus wordt aangeboden zijn er een aantal aanvullende eisen geformuleerd:

1. Bij voorkeur heb je een 100-uurs basiscursus cognitieve gedragstherapie gevolgd. In ieder geval moet je beschikken over basiskennis van de leertheorie.

2. Je hebt tenminste twee jaar algemene werkervaring in de geestelijke gezondheidszorg met het behandelen van cliënten met structurele problematiek. Het zou fijn zijn wanneer je een cursus hebt gevolgd in procesmatig werken (dus niet alleen klachtgericht werken).

3. Je hebt binnen je huidige werksituatie beschikking  over de mogelijkheid om daadwerkelijk personen met complexe problematiek (bv. persoonlijkheidspathologie en/of hardnekkige stemmings- en angststoornissen) te behandelen.

4. Binnen je werkplek zijn er mogelijkheden voor supervisie over en begeleiding bij schematherapeutische handelingen.

5. Je bent bereid en in staat om op je eigen dynamiek en handelen te reflecteren. Enige vorm van leertherapie wordt hiervoor aanbevolen.

    

   Om optimaal te profiteren van de aangeboden lesstof is het van belang dat je kunt oefenen binnen behandelingen van cliënten. Te specifieke en te complexe problematiek, denk aan bijvoorbeeld autisme-spectrum stoornissen, minder-begaafdheid, en chronische verslaving, zullen het leerproces van schematherapie ondermijnen. Het wordt derhalve aanbevolen te zoeken naar mogelijkheden om (ook) met minder gecompliceerde cluster B en cluster C persoonlijkheidsproblematiek te oefenen. Dit geeft meer ruimte tot resultaat en de zo nodige ‘sense of mastery’.

    

 

7.LITERATUUR

In de cursus wordt gebruik gemaakt van een aantal basisboeken. Er is geprobeerd de literatuur zoveel mogelijk te beperken tot deze basisboeken. Waar nodig zal aanvullende literatuur worden gegeven, passend bij de vraagstukken uit de cursus. Er wordt onderscheid gemaakt tussen verplichte en aanbevolen literatuur. In de cursus wordt de opgegeven literatuur als bekend verondersteld. Hierdoor kunnen we toewerken naar verdieping. Dit betekent wel dat de aansluiting eenvoudig kan worden gemist bij onvoldoende voorbereiding. De studiebelasting van deze cursus wordt als hoog ervaren. Er zal voor iedere cursusdag circa 1 dag voorbereiding en opdrachten gelden, natuurlijk afhankelijk van kennis en ervaring. Daarnaast wordt oefening in de praktijk aanbevolen, immers, zonder oefening is er geen leren!

 

Basisboeken

Tijdens de cursus wordt gebruik gemaakt van de volgende basisboeken:

 

• Young, J.E., Klosko, J.S. & Weishaar, M.E. (2005). Schemagerichte therapie, handboek voor therapeuten. Houten, Bohn Stafleu. ISBN 90 313 4338 8

   

• Arntz, A. & Jacob, G. (2012). Schematherapie, een praktische handleiding. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds. ISBN 978 90 5712 354 2

   

• Genderen, H. van, Jacob, G. & Seebauer, L. (2012). Patronen doorbreken, negatieve gevoelens en gewoonten herkennen en veranderen. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds. ISBN 978 90 5712 355 9

   

• Claassen, A. van & Pol, S. (2015). Schematherapie en de Gezonde Volwassene. Positieve technieken uit de praktijk. Houten: Bohn Stafleu van Loghum. ISBN 978 903680950 4

   

  Per bijeenkomst wordt aangegeven welke literatuur voorbereid moet worden voor de betreffende cursusdag. Naast de handboeken zal er gebruik gemaakt worden van verplichte literatuur. Deze is te vinden op RINO Boulevard. Van de deelnemers wordt verwacht dat ze voorafgaand aan de cursus de betreffende literatuur hebben bestudeerd. De literatuur wordt als bekend verondersteld en zal als basis dienen voor verdieping tijdens de cursusdag. Van de cursist wordt verwacht dat hij/zij zelf kiest welke literatuur nodig is om grip te krijgen op de onderwerpen die in de bijeenkomst aan bod komen. Conform de richtlijn van de VGCt en het Register Schematherapie dient per cursusdag minimaal 60 en maximaal 100 pagina’s bestudeerd te worden.